Ang Ama
(di pinangalanang awtor)
(Isinalin sa
Filipino ni Mauro R. Avena)
Magkahalo lagi ang takot at pananabik
kapag hinihintay ng mga bata ang kanilang ama. Ang takot ay sa alaala ng isang
lasing na suntok sa bibig na nagpapatulo ng dugo at nagpapamaga ng ilang araw
sa labi. Ang pananabik ay sa pagkain na paminsan-minsa'y inuuwi ng ama - malaking
supot ng mainit na pansit na iginisa sa itlog at gulay. Ang totoo, para sa
sarili lang niya ang iniuuwing pagkain ng ama, lamang ay napakarami nito upang
maubos niya nang mag-isa; pagkatapos ay naroong magkagulo sa tira ang mga bata
na kanina pa aali-aligid sa mesa. Kundi sa pakikialam ng ina na mabigyan ng
kaniya-kaniyang parte ang lahat - kahit ito'y sansubo lang ng masarap na
pagkain, sa mga pinakamatanda at malakas na bata lamang mapupunta ang lahat, at
ni katiting ay walang maiiwan sa maliliit.
Anim lahat ang mga bata. Ang dalawang
pinakamatanda ay isang lalaki, dose anyos, at isang babae, onse; matatapang ang
mga ito kahit na payat, at nagagawang sila lang lagi ang maghati sa lahat ng
bagay kung wala ang ina, upang tiyaking may parte rin ang maliliit. May
dalawang lalaki, kambal, na nuwebe anyos, isang maliit na babae, otso anyos at
isang dos anyos na paslit pa, katulad ng iba, ay maingay na naghahangad ng
marapat niyang parte sa mga pinag-aagawan.
Natatandaan ng mga bata ang isa o dalawang
okasyon na sinorpresa sila ng ama ng kaluwagang-palad nito - sadyang nag-uwi
ito para sa kanila ng dalawang supot na puno ng pansit guisado, at masaya
nilang pinagsaluhan ang pagkain na hirap nilang ubusin. Kahit na ang ina nila'y
masayang nakiupo sa kanila't kumain ng kaunti.
Pero hindi na naulit ang masayang okasyong
ito, at ngayo'y hindi nag-uuwi ng pagkain ang ama; ang katunaya'y ipinapalagay
ng mga batang mapalad sila kung hindi ito umuuwing lasing at nanggugulpi ng
kanilang ina. Sa kabila niyo'y umaasa pa rin sila, at kung gising pa sila
pag-uwi sa gabi ng ama, naninipat ang mga matang titingnan nila kung may brown na supot na
nakabitin sa tali sa mga daliri nito. Kung umuuwi itong pasigaw-sigaw at
padabog-dabog, tiyak na walang pagkain, at ang mga bata'y magsisiksikan, takot
na anumang ingay na gawa nila ay makainis sa ama at umakit sa malaking kamay
nito upang pasuntok na dumapo sa kanilang mukha. Madalas na masapok ang mukha
ng kanilang ina; madalas iyong marinig ng mga bata na humihikbi sa mga gabing
tulad nito, at kinabukasan ang mga pisngi at mata niyon ay mamamaga, kaya
mahihiya itong lumabas upang maglaba sa malalaking bahay na katabi nila. Sa
ibang mga gabi, hindi paghikbi ang maririnig ng mga bata mula sa kanilang ina,
kundi isang uri ng pagmamakaawa at ninenerbiyos na pagtawa at malakas na
bulalas na pag-ungol mula sa kanilang ama at sila'y magtatanong kung ano ang
ginagawa nito.
Kapag umuuwi ang ama ng mas gabi kaysa
dati at mas lasing kaysa dati, may pagkakataong ilalayo ng mga bata si Mui Mui.
Ang dahila'y si Mui Mui, otso anyos at sakitin at palahalinghing na parang
kuting, ay madalas kainisan ng ama. Uhugin, pangiwi-ngiwi, ito ay mahilig
magtuklap ng langib sa galis na nagkalat sa kaniyang mga binti, na nag-iiwan ng
mapula-pulang mga patse, gayong pauli-ulit siyang pinagbabawalan ng ina. Pero
ang nakakainis talaga ay ang kaniyang halinghing. Mahaba at matinis, iyon ay
tumatagal ng ilang oras, habang siya ay nakaupo sa bangko sa isang sulok ng
bahay, namamaluktot nang pahiga sa banig kasama ang ibang mga bata, na
di-makatulog. Walang pasensiya sa kaniya ang pinakamatandang lalaki at babae,
na malakas siyang irereklamo sa ina na pagagalitan naman siya sa pagod na
boses; pero sa gabing naroon ang ama, napapaligiran ng bote ng beer na nakaupo sa
mesa, iniingatan nilang mabuti na hindi humalinghing si Mui Mui. Alam nila na
ang halinghing niyon ay parang kudkuran na nagpapangilo sa nerbiyos ng ama at
ito'y nakabubulahaw na sisigaw, at kung hindi pa iyon huminto, ito'y tatayo,
lalapit sa bata at hahampasin iyon nang buong lakas. Pagkatapos ay haharapin
nito at papaluin din ang ibang bata na sa tingin nito, sa kabuuan, ay ang sanhi
ng kaniyang kabuwisitan.
Noong gabing umuwi ang ama na
masamang-masama ang timpla dahil nasisante sa kaniyang trabaho sa lagarian, si
Mui Mui ay nasa gitna ng isang mahahabang halinghing at hindi mapatahan ng
dalawang pinakamatandang bata gayung binalaan nilang papaluin ito. Walang
ano-ano, ang kamao ng ama ay bumagsak sa nakangusong mukha ng bata na tumalsik
sa kabila ng kuwarto, kung saan ito nanatiling walang kagalaw-galaw. Mabilis na
naglabasan ng bahay ang ibang mga bata sa inaasahang gulo. Nahimasmasan ng ina
ang bata sa pamamagitan ng malamig na tubig.
Pero pagkaraan ng dalawang araw, si Mui
Mui ay namatay, at ang ina lamang
ang umiyak habang ang bangkay ay inihahandang ilibing sa sementeryo ng
nayon may isang kilometro ang layo roon sa tabi ng gulod. Ilan sa taganayon na nakatatanda
sa sakiting bata ay dumating upang makiramay. Sa ama na buong araw na nakaupong
nagmumukmok ay doble ang kanilang pakikiramay dahil alam nilang nawalan ito ng
trabaho. Nangolekta ng abuloy ang isang babae at pilit niya itong inilagay sa
mga palad ng ama na di-kawasa, puno ng awa sa sarili, ay nagsimulang humagulgol.
Ang balita tungkol sa malungkot niyang kinahinatnan ay madaling nakarating sa
kaniyang amo, isang matigas ang loob pero mabait na tao, na noon di'y
nagdesisyong kunin siya uli, para sa kapakanan ng kaniyang asawa at mga anak.
Dala ng kagandahang-loob, ito ay nagbigay ng sariling pakikiramay, kalakip ang
munting abuloy (na minabuti nitong iabot sa asawa ng lalaki imbes sa lalaki mismo).
Nang makita niya ang dati niyang amo at marinig ang magaganda nitong sinabi
bilang pakikiramay sa pagkamatay ng kaniyang anak, ang lalaki ay napaiyak at
kinailangang muling libangin.
Ngayo'y naging napakalawak ang kaniyang
awa sa sarili bilang isang malupit na inulilang ama na ipinaglalamay ang wala
sa panahong pagkamatay ng kaniyang dugo at laman. Mula sa kaniyang awa sa
sarili ay bumulwak ang wagas na pagmamahal sa patay na bata, kaya madalamhati
siyang nagtatawag, "Kaawa-awa kong Mui Mui! Kaawa-awa kong anak!"
Nakita niya ito sa libingan sa tabi ng gulod - payat, maputla, at napakaliit -
at ang mga alon ng lungkot at awa na nagpayanig sa matipuno niyang mga balikat
at brasong kayumanggi ay nakakatakot tingnan. Pinilit siyang aluin ng mga
kapit-bahay, na ang iba'y lumayo na may luha sa mga mata at bubulong-bulong,
"Maaring lasenggo nga siya at iresponsable, pero tunay na mahal niya ang
bata".
Tinuyo ng nagdadalamhating ama ang
kaniyang mga luha at saka tumayo. Mayroong siyang naisip. Mula ngayon, magiging
mabuti na siyang ama. Dinukot niya sa bulsa ang perang ibinigay ng kaniyang amo
sa asawa (na kiming iniabot naman ito agad sa kaniya, tulad ng nararapat).
Binilang niya ang papel-de-bangko. Isa man dito ay hindi niya gagastusin sa
alak. Hindi na kailanman. Matibay ang pasiya na lumabas siya ng bahay.
Pinagmasdan siya ng mga bata. Saan kayo pupunta, tanong nila. Sinundan nila ito
ng tingin. Papunta ito sa bayan. Nalungkot sila, dahil tiyak nila na uuwi itong
dalang muli ang mga bote ng beer.
Pagkalipas ng isang oras, bumalik ang ama.
May bitbit itong malaking supot na may mas maliit na supot sa loob. Inilapag
nito ang dala sa mesa. Hindi makapaniwala ang mga bata sa kanilang nakita, pero
iyon ba'y kahon ng mga tsokolate? Tumingin silang mabuti. May supot ng ubas at
isang kahon yata ng biskwit. Nagtaka ang mga bata kung ano nga ang laman niyon.
Sabi ng
pinakamatandang lalaki'y biskwit; nakakita
na siyang maraming kahon tulad niyon sa tindahan ni Ho Chek sa bayan. Ang giit
naman ng pinakamatandang babae ay kendi, 'yong katulad ng minsa'y ibinigay nila
ni Lau Soh, na nakatira roon sa malaking bahay na pinaglalabhan ng nanay. Ang
kambal ay nagkasiya sa pandidilat at pagngisi sa pananabik; masaya na sila ano
man ang laman niyon. Kaya nagtalo at nanghula ang mga bata. Takot na hipuin ang
yaman na walang senyas sa ama. Inip silang lumabas ito ng kaniyang kuwarto.
Di nagtagal ay lumabas ito, nakapagpalit
na ng damit, at dumiretso sa mesa. Hindi dumating ang senyas na nagpapahintulot
sa mga batang ilapat ang mga kamay sa pinag-iinteresang yaman. Kinuha nito ang
malaking supot at muling lumabas ng bahay. Hindi matiis na mawala sa mata ang
yaman na wari'y kanila na sana, nagbulingan ang dalawang pinakamatanda nang
matiyak na hindi sila maririnig ng ama. "Tingnan natin kung saan siya
pupunta." Nagpumilit na sumama ang kambal at ang apat ay sumunod nang
malayo-layo sa ama. Sa karaniwang pagkakataon, tiyak na makikita sila nito at
sisigawang bumalik sa bahay, pero ngayo'y nasa isang bagay lamang ang isip nito
at hindi man lang sila napuna.
Dumating ito sa libingan sa tabing gulod.
Kahuhukay pa lamang ng puntod na kaniyang hinintuan. Lumuhod at dinukot ang mga
laman ng supot na dahan-dahang inilapag sa puntod, habang pahikbing nagsalita,
"Pinakamamahal kong anak, walang maiaalay sa iyo ang iyong ama kundi ang
mga ito. Sana'y tanggapin mo."
Nagpatuloy itong nakipag-usap sa anak,
habang nagmamasid sa pinagkukublihang
mga halaman ang mga bata. Madilim na ang langit at ang maitim na ulap
ay nagbabantang mapunit anumang saglit, pero patuloy sa pagdarasal at pag-iyak
ang ama. Naiwan sa katawan ang basang kamisadentro. Sa isang iglap, ang kanina pang
inip na inip na mga bata ay dumagsa sa yaman. Sinira ng ulan ang malaking bahagi
niyon, pero sa natira sa kanilang nailigtas nagsalo-salo sila tulad sa isang piging
na alam nilang ‘di nila mararanasang muli.
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento