Sikoanalitiko

Malaki ang pagkakautang ng teoryang ito sa pag-aaral ni Sigmund Freud.  Si Freud ang tinuturing na isa sa mga tagapagsulong ng ‘moderno’ ng Times Magazine sa kabuuan ng 20^th century dahil sa kanyang pagbaliktad ng kaalaman: ang pagpribelihiyo sa ‘unconscious’ at pagpalikod ng ‘conscious.” 

Sentral sa idea ni Freud ang pag-alam sa interaksiyon ng malay at di-malay na isipan ng isang tao/karakter.  Sa proseso ng analisis na tinawag niyang sikoanalisis, nabibigyang kahulugan ang mga pangyayari at simbolo sa pamamagitan ng paghahagilap ng koneksyon sa nakaraan.  Mahalaga ang nakaraan ng tao/karakter dahil ayon nga sa kanya “the child is the father to the man.” Sintoma kung ganoon ng kasalukuyang problema ang mga pangyayari sa nakaraan na kailangang kalimutan (repression) o ilipat sa iba (sublimation).  Mailalantad ang mga ito sa negosasyon ng id (unconscious), ego (consciousness) at superego (conscience).  At dahil nga dalawa lang ayon sa kanya ang basic instinct ng tao: eros (sex) at thanatus (agression), ang pagpigil ng id na siyang representasyon ng libido ang siyang nagdudulot ng sikolohikal na problema sa tao; una bilang neurotik, at didiretso sa saykotik.

Ang paghuli sa dahilan ng problema ay maaaring sa tinatawag niyang defense mechanisms at (Freudian) slips.  Maaari rin itong makita sa panaginip.  Kayat kung ilalapat sa panitikan ang pagbasa ng akda ay para ring isang dream analysis; naglalaro lamang sa realm ng representasyon at simbolisasyon (nasa displacement at condensation).

Sa kabilang banda, naging kahinaan ng teorya ni Freud ang pagiging sentro sa indibidwal at sa libidinal na analisis.  Dahil dito, ang kanyang teorya ay dinekonstrak at naipalitaw ang pagiging hegemonik ng sistemang Patriarkal (ginawa ng mga feminista).  Nire-interpret ito ng iba.  Si Carl Jung ang nagwasak ng indibidwalisasyon nang inimbento niya ang “collective unconscious.” Sa pananaw ni Jung, hindi magkahiwalay ang indibidwal at ang lipunan, na maaaring ang pag-iisip ng indibidwal at ng lipunan ay iisa. Ginamit niya ang mga konsepto ng anima (iskema ng babae) at animus (iskema ng lalaki) at arketipo (representasyon ng texto) para maipalabas ang kahulugan.  Nagkaroon ng gamit ang teoryang ito lalo na sa mga bansang nagkaroon ng kasaysayan ng kolonisasyon kung saan maraming aspeto ng kultura ang nagupi o na-repressed.

Inilabas din ni Jacques Lacan ang “Freudian” sa makaindibidwal at libidinal nitong karakter.  Dinala niya ito sa linguistikong laro ng wika.  “We are forced to accept the notion of an incessant sliding of the signified under the signifier” na inilarawan sa    S/s na formula.  Dito ay makikita ang impluwensya ng Istrukturalistang sina Saussure, Levi-Strauss at Jakobson pero humigit pa ang kanyang pananaw na nagmarka sa Postistrukturalismo.  Hayagang tinumba ni Lacan ang Humanismo sa kanyang teorya na “bago pa man ang awtor ay mas nauna na ang wika.”  Kaya ang mga tao/karakter ay babasahin na lamang bilang bahagi ng representasyon at mga simbolo sa ilalim ng mga kategoryang ikinabit para sa kumbenyens.  Hindi nakapagtataka na ang Lacanian na metodo ay nagtutulak na sa postmodernong sitwasyon gamit ang fragmentasyon, intertexto at reflexivity.  Naging posible ang mga ito dahil halos sabay na nalilikha (sa isipan ng mambabasa) ang parehong Imaginary at Symbolic na kaayusan.  Ang pagbasa kung gayon ay negosasyon sa dalawang kaayusan, ang pagtutumba at pagpapaangat ng mga nakatagong kaalaman.